Wystawa fotografii z lat 1945-1959 z okazji 70-lecia odbudowy Starówki
Galeria Obok ZPAF, Plac Zamkowy 8, Warszawa
Wernisaż w czwartek 20 lipca o godz. 19:00, ekspozycja do 20.08.2023
Wystawa czynna codziennie oprócz poniedziałków w godz. 12:00 - 18:00
Leonard Jabrzemski (1887 – 1970) to nieco zapomniany fotograf Warszawy.
Przyglądając się jego twórczości na pierwszy plan rzucają się kadry realizowane tuż po zakończeniu II wojny światowej i dziesięć lat później. Podobne zdjęcia, do tych jego powojennych, wykonało jeszcze kilku innych znaczących fotografów, jak Jan Bułhak czy Leonard Sempoliński. Ale żaden z nich nie podjął się powrotu do miejsc ujmowanych w latach 1945 – 1946 i sfotografowania ich jeszcze raz.
Dokumentacja z lat 40-stych Starego Miasta i jego najbliższych okolic, zamienionych w jedno wielkie gruzowisko, ukazuje skalę wojennych zniszczeń stolicy. Ani jeden dom staromiejski nie przetrwał. Niemcy mszcząc się za powstanie 1944 roku z premedytacją niszczyli kamienicę po kamienicy. Jabrzemski, jak i inni fotografowie, krążył, z aparatem przy oku, po ulicach i zaułkach Starego Miasta, zapisywał ruiny i zgliszcza na Świętojańskiej, Piwnej, Nowomiejskiej, Jezuickiej, Wąskim i Szerokim Dunaju, na Starym Rynku, Zapiecku i Placu Zamkowym. Na zdjęciach widzimy totalnie zniszczoną starówkę, przy pierwszym spojrzeniu na fotografie, ujęte na nich miejsca, są bez szans na powrót do stanu sprzed wojny. A jednak wielkim wysiłkiem, mozolnie, dom po domu, kościół po kościele podnoszono je z ruin.
Po kilku latach od rozpoczęcia odbudowy Jabrzemski powrócił z aparatem na Stare Miasto, w te same miejsca, w których był w 1945 i 1946 roku. Wykonał kolejną serię zdjęć. Tak powstał oryginalny zbiór dyptyków. Jeden kadr to ruiny niepozwalające, w wielu wypadkach, na rozpoznanie sfotografowanego miejsca, a drugi to stan tego miejsca kilka lat później, po odbudowie. Większość tych dyptyków została opublikowana w albumie Warszawa, wydanym przez Biuro Wydawnicze Ruch w 1965 roku.
Kilkanaście dyptyków trafiło do zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego. Kilkadziesiąt pojedynczych kadrów autor przekazał do fototeki Związku Polskich Artystów Fotografików. Są to jego autorskie odbitki z lat 50-tych. To zupełnie inne obrazy niż te powstające obecnie. Szlachetność starego papieru fotograficznego, jego wyrafinowana tonalność, łagodne przechodzenie od bieli, przez szarości do czerni, matowość powierzchni większości odbitek, przenoszą widza w ten dawny czas połowy XX wieku. Patrząc na zdjęcia łatwo sobie wyobrazić Leonarda Jabrzemskiego, zamykającego się w ciemni i przy ledwie świecącej czerwonej lampie ciemniowej, oczekującego na pojawienie się obrazu na białej powierzchni papieru fotograficznego zanurzonego w wywoływaczu. Mając przed sobą autorskie odbitki czuje się magię tej dawnej fotografii i ten dawny czas zapisany na zdjęciach.
Większość zdjęć prezentowanych na wystawie to kadry wykonane zaraz po odbudowie Starego Miasta. Są obrazem nie tylko wyglądu kamienic, kościołów, pomników, ulic i zaułków Starego Miasta ale przede wszystkim obrazem powrotu, tej kompletnie zrujnowanej części miasta, do bycia jedną z najważniejszych przestrzeni dla mieszkańców stolicy i odwiedzających ją przyjezdnych. Obecna wystawa jest przypomnieniem ważnego dla Warszawy autora, który w bardzo konsekwentny sposób dokumentował ponowne narodziny miasta, od mrocznych, czerniejących obrazów powojnia, do radosnych, jaśniejących światłem kadrów po jej odbudowie.
Andrzej Zygmuntowicz
Wystawa w programie szerszego projektu - kliknij w obrazek by się z nim zapoznać...
O autorze zdjęć:
Leonard Jabrzemski (1887-1970) – fotograf Warszawy, członek ZPAF i ZAIKS, wieloletni współpracownik tygodnika „Stolica”, a przede wszystkim autor zdjęć robionych dla Biura Odbudowy Warszawy.
Swoje prace publikował w prasie, książkach, albumach, na pocztówkach oraz wystawiał w galeriach.